Jakie są najdziwniejsze metody pomiaru czasu w historii?
Pomiar czasu towarzyszy ludzkości praktycznie od zarania dziejów. Dziś większość z nas korzysta z precyzyjnych zegarków kwarcowych lub smartfonów, ale w przeszłości rozwijano przeróżne, nieraz zaskakujące sposoby mierzenia upływu godzin i dni. W artykule przybliżamy najdziwniejsze metody pomiaru czasu w historii, ich działanie oraz rolę, jaką pełniły w dawnych społeczeństwach.
Czemu mierzenie czasu było tak ważne?
Bez umiejętności określenia pory roku, dnia czy nawet chwili trudno byłoby zaplanować żniwa, polowania, religijne ceremonie czy codzienne obowiązki. Jednak zanim powstały zegary mechaniczne, nasi przodkowie korzystali z kreatywności, obserwując naturę lub budując proste urządzenia.
Najdziwniejsze metody pomiaru czasu w starożytności i średniowieczu
1. Zegary wodne i ogniste
- Klepsydra wodna – znana już w starożytnym Egipcie i Grecji, polegała na odmierzaniu czasu przez przepływ wody z jednego naczynia do drugiego. Czas mierzono na podstawie ilości wody, która wypłynęła. Choć bywa dość precyzyjna, była też podatna na zmiany temperatury i parowania.
- Zegar ognisty (zniczowy) – w Chinach powszechne były zegary, w których spalająca się świeca lub kadzidło wyznaczały upływ czasu. Świeca miała podziałkę, a czas mierzono, obserwując, ile jej już się wypaliło.
- Zegar oliwny – polegał na powolnym spalaniu określonej ilości oliwy w lampce. Utrata poziomu oliwy była miarą upływającego czasu.
2. Cienia i światła – zegary słoneczne i nie tylko
- Zegar słoneczny – najstarszy i najszerzej znany sposób mierzenia czasu, oparty na obserwacji cienia rzucanego przez gnomon. Jego precyzja zależała od pogody i pory roku.
- Zegar kwiatowy – wymyślony przez szwedzkiego botanika Karola Linneusza w XVIII wieku. Opierał się na obserwacji godzin, w których różne gatunki kwiatów otwierają lub zamykają kwiatostany. W ten sposób tworzono tzw. „zegar ogrodowy”.
- Zegar piaskowy (klepsydra) – wykorzystuje przesypywanie się piasku między dwoma pojemnikami. Znany od starożytności, choć stosowany raczej do krótkich odcinków czasu.
3. Zegary żywe: koguty i kapłani
- Koktajl kogutów – w czasach, gdy nie było zegarów, ludzi budziły piania kogutów na wschód słońca. W niektórych społecznościach pianie koguta traktowano jako źródło wskazania początku dnia.
- Dyżury kapłańskie – w świątyniach egipskich i żydowskich, czas odliczano przez zmianę dyżurujących kapłanów lub przez modlitwy odmawiane o określonych porach dnia.
4. Nietypowe i osobliwe pomysły na pomiar czasu
- Zegar ogórkowy – eksperymentowano nawet z wykorzystaniem pokrojonego w plastry ogórka lub ziemniaka. Elektrody włożone w warzywo działały jak prosta bateria, a zasilane nimi proste urządzenia mogły odmierzać czas w sekundach.
- Czas mierzenia gotowania jajka – w Azji stosowano „zegar do gotowania jajka”, gdzie czas gotowania wyznaczano na podstawie czyjegoś śpiewu lub modlitwy, często o określonej długości trwania.
- Wyścig mrówek – na dawnej Syberii dzieci często sprawdzały, ile czasu minie, zanim mrówka dotrze od jednego punktu do drugiego, służąc temu prostemu, ale niezwykle oryginalnemu „zegarowi”.
Skąd się brały takie metody?
Większość tych dziwacznych sposobów pomiaru czasu wynikała z potrzeby praktyczności oraz z ograniczonej dostępności narzędzi i wiedzy. Ludzie wykorzystywali wszystko, co mieli pod ręką: naturę, ogień, wodę, a nawet zwierzęta czy… jedzenie. Najskuteczniejsze metody z czasem standaryzowano i rozwijano, co doprowadziło do wynalezienia zegarów mechanicznych w średniowiecznej Europie.
Podsumowanie
Jakie są najdziwniejsze metody pomiaru czasu w historii? Były bardzo różne! Od zegarów wodnych, przez ogniste i roślinne, aż po wykorzystanie zwierząt, śpiewu lub eksperymentalnych sposobów, jak elektrody w ogórkach. Choć dziś mogą wydawać się zabawne lub niewiarygodne, dla ludzi dawnych epok były często jedynym sposobem na uporządkowanie codzienności i świata wokół nich. Pomysłowość ludzkości nie zna granic, a historia pomiaru czasu jest tego doskonałym przykładem.
