Jak powstaje zapach po burzy? Skąd bierze się ozon przy ziemi?
Każdy z nas choć raz doświadczył specyficznego, świeżego zapachu unoszącego się w powietrzu tuż po burzy. To nie tylko przyjemna ulga dla zmysłów – ten fenomen fascynuje naukowców od dekad. W artykule wyjaśniamy, jak powstaje zapach po burzy, skąd bierze się ozon przy ziemi i jakie procesy naturalne kryją się za tym niezwykłym zjawiskiem atmosferycznym.
Co czujemy po burzy? – Na czym polega zjawisko?
Po intensywnym deszczu i wyładowaniach atmosferycznych wielu z nas zauważa charakterystyczny, ziemisty i jednocześnie świeży zapach. Ten aromat, często uznawany za „zapach świeżości”, ma konkretną naukową nazwę – to petrichor. Za unoszenie się takiego zapachu odpowiada mieszanka kilku substancji chemicznych oraz zmiany w atmosferze, powiązane m.in. z powstawaniem ozonu na poziomie gruntu.
Czym jest petrichor?
Termin petrichor został wprowadzony w latach 60. XX wieku przez naukowców australijskich – oznacza zestaw naturalnych związków chemicznych wydzielających specyficzny zapach po opadach deszczu. Najważniejsze składniki to:
- Geosmina – związek produkowany przez bakterie glebowe (promieniowce z rodzaju Streptomyces), nadający ziemisty aromat mokrej ziemi.
- Oleje roślinne – wydzielane przez rośliny naturalne substancje, które podczas deszczu są uwalniane do powietrza.
- Ozon – powstający wskutek wyładowań atmosferycznych gaz, który również ma charakterystyczny, „ostry” zapach.
Jak powstaje ozon przy ziemi?
Ozon (O3) to cząsteczka składająca się z trzech atomów tlenu. Najczęściej kojarzony jest z warstwą ozonową wysoko w atmosferze, ale również przy powierzchni ziemi może się pojawiać, zwłaszcza podczas burzy. Skąd się bierze?
- Elektryczność z piorunów
Podczas burzy w chmurach i pomiędzy chmurami a ziemią dochodzi do potężnych wyładowań elektrycznych. Tak duża energia powoduje rozdzielenie cząsteczek tlenu (O2) na pojedyncze atomy. Te atomy mogą łączyć się z innymi cząsteczkami tlenu, tworząc ozon (O3). - Przemieszczanie się powietrza
Po utworzeniu, ozon – który jest cięższy od powietrza – miesza się z powietrzem i dociera do niższych warstw atmosfery, gdzie możemy go wyczuć jako lekko metaliczny, świeży zapach.
To właśnie dlatego zapach po burzy bywa określany jako „elektryczny”. W rzeczywistości to efekt działalności piorunów produkujących ozon, który łączy się z innymi składnikami tworzącymi unikatowy aromat Aury po burzy.
Jakie są inne składniki zapachu po burzy?
Oprócz ozonu i petrichoru, podczas burzy do atmosfery dostają się jeszcze inne substancje:
- Cząsteczki gleby – deszcz rozpryskuje drobiny ziemi, bakterii i grzybów, których zapach wyczuwamy po deszczu.
- Związki organiczne – niektóre olejki czy kwasy tłuszczowe z roślin są podczas opadów uwalniane i wraz z innymi cząstkami trafiają do powietrza.
Dlaczego ten zapach jest silniejszy, gdy długo nie pada?
Długie okresy suszy sprzyjają kumulowaniu się olejków eterycznych i bakterii na powierzchni ziemi. Podczas pierwszych opadów substancje te uwalniają się szybciej i w większych ilościach, przez co zapach staje się wyjątkowo intensywny.
Wpływ ozonu i petrichoru na zdrowie
W niewielkich stężeniach ozon i inne składniki zapachu po burzy są nieszkodliwe, a nawet przyjemne. Jednak w dużych ilościach ozon przy ziemi może podrażniać drogi oddechowe. Na szczęście ilości ozonu powstające naturalnie podczas burzy są zazwyczaj bezpieczne dla zdrowia.
Podsumowanie
Jak powstaje zapach po burzy? Skąd bierze się ozon przy ziemi? To wynik kilku procesów: elektrycznych wyładowań tworzących ozon, działania mikroorganizmów produkujących geosminę oraz uwalniania naturalnych olejków roślinnych. Wszystko to razem daje charakterystyczny, orzeźwiający zapach, który odczuwamy po burzy. Następnym razem, gdy poczujesz świeżość po intensywnym deszczu, będziesz wiedzieć, że za tym niezwykłym aromatem stoi fascynująca chemia i biologia naszej planety.
