Dokument znany jako dyrektywa o sygnalistach to unijna regulacja, która chronić ma osoby zgłaszające różnego rodzaju nieprawidłowości w organizacjach. Obowiązuje od 2019 roku i obliguje państwa członkowskie do wypracowania i wdrożenia odpowiednich rozwiązań prawnych. Jakie zadania nakłada na pracodawców?
Czym jest dyrektywa o ochronie sygnalistów?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii powstała w odpowiedzi na dostrzeżoną potrzebę zapewnienia ochrony osobom, które informują o nieprawidłowościach mających miejsce w organizacjach. Osoby te, nazywane sygnalistami (od ang. whistleblowing – sygnalizować, dawać sygnał), uważane są za kluczowe w procesie ujawniania przypadków łamania prawa. Zagwarantowanie im ochrony ma zabezpieczyć je przed represjami ze strony innych pracowników i/lub przełożonych. Dyrektywa o ochronie sygnalistów do porządku prawnego poszczególnych krajów członkowskich miała zostać zaimplementowana do 17 grudnia 2021 roku. Warto wiedzieć, że odnosi się ona nie tylko do organizacji sektora publicznego, lecz także prywatnego.
Dlaczego sygnalistom potrzebna jest ochrona?
Mając na względzie fakt, iż sygnaliści z reguły jako pierwsi mają dostęp do informacji o zachodzących w przedsiębiorstwie naruszeniach, unijny prawodawca założył, że pełnią one niezwykle ważną funkcję w demaskowaniu stosowania nielegalnych praktyk, ale też w zapobieganiu im. Główną przyczyną, dla której sygnaliści mogą nie chcieć ujawnić swojej wiedzy, ma być natomiast strach przed ewentualnym odwetem ze strony osób zaangażowanych w łamanie prawa. Nie da się bowiem ukryć, że sygnaliści narażeni są na różnorakie, niekorzystne dla nich konsekwencje. Stąd też należy im się zwiększona ochrona prawna.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów – obowiązki pracodawców?
Jakie obowiązki unijna regulacja nakłada na pracodawców? Oto, do czego ich obliguje:
- utworzenie bezpiecznych i poufnych kanałów, poprzez które sygnaliści w prosty sposób będą w stanie dokonywać zgłoszeń, oraz poinformowanie o nich swoich pracowników i partnerów biznesowych,
- poinformowanie o wewnętrznej i zewnętrznej możliwości zgłaszania nieprawidłowości,
- wskazanie osób odpowiedzialnych za weryfikację zgłoszeń,
- w sytuacji zgłoszenia naruszeń, poinformowanie sygnalisty o przyjęciu zgłoszenia oraz o planowanych działaniach wyjaśniających i kolejnych krokach, a także podjęcie tychże działań,
- prowadzenie rejestru wszystkich dokonywanych zgłoszeń,
- zagwarantowanie bezwarunkowej ochrony sygnalistom.
Kto może liczyć na ochronę?
Dyrektywa o ochronie sygnalistów przyznaje ochronę osobom zatrudnionym w organizacjach prywatnych i publicznych, będących w posiadaniu informacji dotyczących nieprawidłowości zachodzących w danym miejscu pracy, niezależnie od tego, na jakim etapie zatrudnienia się znajdują, a zatem, czy stosunek pracy trwa, ustał, czy dopiero zostanie nawiązany. Ponadto sygnalistami mogą zostać także osoby spoza organizacji, np. partnerzy czy klienci. Regulacja unijna przyznaje również ochronę osobom związanym z sygnalistami lub tym, których rolę w dokonaniu zgłoszenia można uznać za ważną.