Czym są i jak powstają perły?
Zastanawialiście się kiedyś, czym są perły? Często zdarza się je mylić z kamieniami szlachetnymi, takimi jak na przykład diamenty. Faktycznie perły uchodzą za niezwykle piękne ozdoby, jednak nie są pochodzenia geologicznego, lecz organicznego. Wytwarzane są przez żywe organizmy – głównie małże, rzadziej przez niektóre gatunki ślimaków. Perły są zbudowane z masy perłowej, czyli z tej samej substancji, która tworzy wewnętrzną warstwę muszli tych zwierząt.
Jak powstają perły w naturze?
Niekiedy słyszymy, że perła to “łza muszli”, jednak podłoże naukowe jest znacznie ciekawsze. W naturze perły powstają rzadko, kiedy do wnętrza muszli (pod płaszcz małża lub ślimaka) przedostaje się drobny obiekt – ziarenko piasku, pasożyt czy fragment rośliny. Obcy element podrażnia delikatną tkankę mięczaka, co wywołuje u niego reakcję obronną.
Organizm zaczyna wydzielać cienkie warstwy masy perłowej, która otacza drażniący przedmiot tworząc swoistą osłonę. Z biegiem czasu warstw przybywa, a perła robi się coraz większa i twardsza. Proces ten może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od gatunku małża, warunków środowiska i “jakości” ziarna inicjującego proces.
Z czego zbudowana jest perła?
Masa perłowa to w rzeczywistości warstwy aragonitu (forma węglanu wapnia) związane specjalnym białkiem – konchioliną. To połączenie nadaje perłom niepowtarzalny połysk, znany jako opalizacja, a także siłę i delikatność struktury. Każda perła jest więc prawdziwym dziełem natury – o unikalnym kształcie, kolorze i połysku uzależnionym od warunków środowiska oraz gatunku wytwórcy.
Perły hodowlane – jak człowiek pomaga naturze?
Z uwagi na rzadkość naturalnego procesu powstawania pereł, człowiek od wieków starał się “pomóc” naturze. Nowoczesne hodowle pereł stosują metody sztucznego wszczepiania ziaren inicjujących do muszli żywych małży. W kontrolowanych warunkach można uzyskać większe oraz bardziej regularne perły. Aż 95% pereł dostępnych dziś na rynku pochodzi z hodowli, głównie z Japonii, Chin, Australii i krajów Oceanii.
Jak wygląda proces hodowli pereł?
- Wypierający się na hodowlę małż lub ślimak zostaje specjalnie przygotowany i “otwierany” przez doświadczonego pracownika.
- Do tkanki płaszcza wszczepia się niewielkie jąderko, najczęściej wykonane z masy perłowej lub innego obojętnego materiału.
- Małż zostaje umieszczony w czystej wodzie i pod stałą opieką.
- Podobnie jak w naturze, zwierzę otula jąderko warstwami masy perłowej.
- Po kilku miesiącach lub latach perła jest gotowa do zebrania.
Rodzaje pereł
Perły można podzielić ze względu na kilka kryteriów:
- Naturalne: powstałe samoistnie w przyrodzie, stanowią rzadkość i są bardzo cenione.
- Hodowlane: uzyskane dzięki sztucznej ingerencji człowieka (dominują na rynku jubilerskim).
- Perły słodkowodne i morskie: wytwarzane przez różne gatunki mięczaków – perły słodkowodne (np. z jezior i rzek) często mają nieregularny kształt, morskie natomiast są zwykle bardziej okrągłe i połyskujące.
Właściwości i zastosowania pereł
Perły od tysiącleci fascynowały ludzi swoim blaskiem. Starożytne cywilizacje przypisywały im znaczenie magiczne i symboliczne, w wielu kulturach były symbolem bogactwa, czystości i zdrowia. Dziś stanowią głównie element biżuterii – naszyjników, kolczyków i bransolet. Są szanowane także w medycynie wschodniej i kosmetyce, a proszek perłowy wykorzystywany jest jako składnik luksusowych kosmetyków.
Ciekawostki o perłach
- Największa perła świata waży ponad 30 kg i pochodzi z Filipin.
- Najcenniejsze naturalne perły osiągają na aukcjach ceny powyżej miliona dolarów.
- Nie wszystkie perły są białe – spotyka się perły czarne (np. z Polinezji Francuskiej), różowe, kremowe i złote.
- Słowo “perła” w wielu językach świata oznacza też coś wyjątkowego lub cennego.
Podsumowanie
Czym są i jak powstają perły? Perły to wyjątkowe, organiczne wytwory żywych organizmów – najczęściej małży. Są efektem naturalnej reakcji obronnej na obcy element, otaczany warstwami masy perłowej. Większość dostępnych dziś pereł pochodzi z kontrolowanych hodowli, gdzie technologie pozwalają na uzyskanie różnorodnych i pięknych okazów. Zarówno ich powstawanie, jak i właściwości sprawiają, że od wieków perły urzekają ludzi na całym świecie. Są połączeniem wyjątkowego piękna natury i kunsztu człowieka.
