Czy rekin umiera, gdy przestaje pływać? Odpowiedź z naukowego punktu widzenia
Czy rekin umiera, gdy przestaje pływać? To pytanie pojawia się niezwykle często zarówno w internecie, jak i podczas rozmów o życiu oceanicznych drapieżników. Wokół rekinów narosło wiele mitów, a jeden z najpopularniejszych głosi, że jeśli rekin się zatrzyma, jego życie dobiegnie końca. Jak jest naprawdę? Poniżej znajdziesz odpowiedź popartą naukowymi faktami.
Skąd wziął się mit o konieczności ciągłego pływania?
Powszechne przekonanie, że wszystkie rekiny muszą nieustannie pływać, wynika głównie z obserwacji wybranych gatunków oraz z ogólnego traktowania rekinów jako jednorodnej grupy. Tymczasem istnieje kilkaset gatunków rekinów, a ich sposoby oddychania i zachowania różnią się między sobą bardziej, niż mogłoby się wydawać.
Niektóre rekiny faktycznie polegają na tzw. wentylacji ram-jet – czyli oddychają podczas ruchu, ponieważ tylko w ten sposób woda z tlenem może przepływać przez ich skrzela. To właśnie tacy przedstawiciele jak żarłacz biały, rekin mako czy rekin wielorybi dają początek mitowi o śmierci podczas bezruchu.
Nie wszystkie rekiny muszą nieustannie pływać
Przekonanie, że rekin umiera, gdy przestaje pływać, jest ogólnie błędne. Wielu przedstawicieli tej grupy potrafi oddychać nawet wtedy, gdy zatrzyma się całkowicie, odpoczywając np. na dnie oceanu. Zawdzięczają to specjalnym mechanizmom wentylacji.
Oddychanie aktywne: mięśnie policzkowe
Pewne gatunki rekinów, takie jak rekin wąsaty (nurse shark) i rekin tygrysi (tiger shark), potrafią aktywnie „wciągać” wodę przez usta za pomocą specjalnych mięśni policzkowych. Pozwala im to oddychać nawet podczas pełnego spoczynku. W tej pozycji rekin może odpoczywać, a nawet częściowo zakopać się w piasku – szczególnie, gdy używa otworów oddechowych znajdujących się tuż za oczami. Dzięki nim woda przepływa przez skrzela nawet wtedy, gdy usta rekina stykają się z podłożem.
Oddychanie przez ruch – wentylacja ram-jet
Są jednak gatunki rekinów, jak wspomniany już żarłacz biały, rekin wielorybi czy rekin mako, które nie mają dobrze rozwiniętych mięśni policzkowych i ich przetrwanie rzeczywiście zależy od nieustannego pływania. Ich oddychanie bazuje na przepływie wody przez skrzela podczas ruchu z otwartymi ustami. Im szybciej rekin płynie, tym więcej tlenu może uzyskać z wody. Gdyby taki rekin się zatrzymał, zabrakłoby mu tlenu i faktycznie mogłoby to prowadzić do śmierci.
Rekiny ze zdolnością mieszanej wentylacji
Część rekinów, na przykład rekiny rafowe, korzysta z obu tych mechanizmów. Podczas spokojnego pływania łączą wentylację przez ruch z aktywnym wciąganiem wody przez mięśnie policzkowe. Jeśli na moment zatrzymają się na rafie, mogą wykorzystać wiatrakowanie policzkami, by podtrzymać oddychanie. Nie są jednak tak doskonale przystosowane do długotrwałego spoczynku jak rekiny „odpoczywające”.
Jak śpią rekiny?
Wiele osób może zastanawiać się, czy rekin może spać. Ciekawostką jest, że niektóre rekiny potrafią odpoczywać nawet głęboko zanurzone w piasku, podczas gdy inne nie mogą sobie pozwolić na pełen bezruch i w czasie snu zachowują powolny ruch ciała.
- Rekiny z aktywną wentylacją mogą spać nieruchomo.
- Rekiny wymagające ruchu podczas snu śpią z otwartymi oczami i powolnie pływają, by nie przerywać oddychania.
Dlaczego mit wciąż funkcjonuje?
Mit o śmierci bez ruchu u rekinów prawdopodobnie przetrwał do dziś dlatego, że większość ludzi porównuje rekiny do innych ryb – zwłaszcza ryb kostnoszkieletowych, które też polegają na przepływie wody przez skrzela podczas pływania. Różnorodność metod oddychania ryb i rekinów jest jednak bardziej skomplikowana niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.
Niektóre ryby, podobnie jak niektóre rekiny, spędzają dużo czasu nieruchomo na dnie, korzystając z alternatywnych sposobów przepływu wody. Wystarczyłoby więc odwiedzić je podczas snu, aby przekonać się na własne oczy, że brak ruchu nie zawsze oznacza śmierć.
Podsumowanie: Czy rekin umiera, gdy przestaje pływać?
Odpowiedź brzmi: to zależy od gatunku. Wiele rekinów posiada zdolność oddychania podczas spoczynku za pomocą specjalnych mięśni i nie umiera, gdy przestaje pływać. Są jednak takie gatunki, które faktycznie polegają wyłącznie na ruchu dla dostarczania tlenu i w ich przypadku zatrzymanie się jest groźne dla życia.
- Nie wszystkie rekiny muszą nieustannie pływać – niektóre potrafią odpoczywać nawet zakopane w piasku.
- Niektóre gatunki faktycznie umrą, gdy się zatrzymają, ponieważ zależą wyłącznie od wentylacji ram-jet.
- Oddychanie rekinów jest niezwykle zróżnicowane i zależy od wybranej strategii przetrwania przez dany gatunek.
Podsumowując, odpowiedź na pytanie: Czy rekin umiera, gdy przestaje pływać? – brzmi: nie zawsze, to zależy od gatunku i mechanizmu oddychania konkretnego rekina.
