Czemu zapach deszczu działa kojąco i jest dla nas przyjemny?
Zapach deszczu to jedno z tych doświadczeń, które wielu z nas zna i ceni od dzieciństwa. Wystarczy, że zacznie padać po długim okresie suszy, a w powietrzu pojawia się charakterystyczna woń, którą trudno porównać z czymkolwiek innym. Czemu zapach deszczu działa kojąco i jest dla nas przyjemny? Odpowiedź na to pytanie kryje się zarówno w samej chemii, jak i w naszej ewolucji oraz osobistych wspomnieniach.
Co to jest zapach deszczu?
Zapach, który czujemy tuż po deszczu, nosi nazwę petricor. Pojęcie to zostało wprowadzone w 1964 roku przez dwóch naukowców australijskich: Isabel Joy Bear i Richarda G. Thomasa. Petricor opisuje mieszankę związków chemicznych, które uwalniają się do powietrza, gdy krople deszczu padają na suchą ziemię.
Najważniejsze składniki petricoru
- Geosmina – to związek produkowany przez mikroorganizmy glebowe, zwłaszcza bakterie z rodzaju Streptomyces. Geosmina odpowiada za ziemisty, przyjemny zapach po deszczu.
- Olejki roślinne – rośliny wydzielają różne olejki, które gromadzą się na powierzchni gleby i roślin. Gdy pada deszcz, są one uwalniane do atmosfery.
- Ozon – czasami tuż przed burzą można wyczuć specyficzny, świeży zapach. To ozon, który powstaje podczas wyładowań atmosferycznych i jest niesiony przez wiatr.
Jak powstaje zapach deszczu?
Gdy pierwsze krople deszczu uderzają o suchą powierzchnię, dochodzi do uwolnienia malutkich pęcherzyków powietrza z gleby i roślin. W tych pęcherzykach zamknięte są cząsteczki geosminy i olejków eterycznych. Pękając, pęcherzyki uwalniają te związki do powietrza, skąd trafiają do naszych nosów. Człowiek jest szczególnie czuły na geosminę – potrafimy ją wyczuć w bardzo małym stężeniu (około 5 części na miliard!).
Dlaczego zapach deszczu działa kojąco i jest dla nas przyjemny?
Czynniki ewolucyjne
- Sygnalizacja deszczu – dla naszych przodków zapach deszczu był sygnałem, że pojawi się woda oraz, że przyroda odżyje. Skojarzenia te mogły prowadzić do pozytywnych reakcji emocjonalnych.
- Zapowiedź życia – geosmina wskazuje na obecność wilgoci i żyznych bakterii glebowych, a więc na „pozytywne miejsce” do bytowania i zdobywania pożywienia.
Pamięć i emocje
- Wspomnienia z dzieciństwa – dla wielu osób zapach deszczu przywołuje dobre wspomnienia związane z relaksem, zabawą w kałużach czy odpoczynkiem w domu, gdy pada za oknem.
- Efekt aromaterapeutyczny – zapachy mają silny wpływ na emocje. Układ węchowy połączony jest bezpośrednio z układem limbicznym mózgu, który odpowiada za emocje, poczucie bezpieczeństwa oraz relaks.
Skutki fizjologiczne
- Obniżenie poziomu stresu – badania wykazały, że niektóre przyjemne naturalne zapachy, takie jak zapach deszczu, mogą obniżać poziom napięcia i poprawiać nastrój.
- Poczucie świeżości – po deszczu powietrze jest zazwyczaj czystsze, dzięki czemu oddycha się łatwiej, co również wpływa pozytywnie na nasze samopoczucie.
Czy wszyscy lubią zapach deszczu?
Chociaż większość ludzi uważa zapach deszczu za przyjemny, są osoby, które nie odczuwają do niego sympatii lub są na niego obojętne. To efekt różnic indywidualnych, jakie występują w naszych układach węchowych oraz w skojarzeniach wyniesionych z przeszłości.
Podsumowanie
Czemu zapach deszczu działa kojąco i jest dla nas przyjemny? To efekt działania różnych substancji chemicznych – geosminy, olejków roślinnych i ozonu – a także wpływu ewolucji, wspomnień i emocji. Ewolucyjnie był to sygnał powrotu wody i życia, a współcześnie – przywołuje dobre wspomnienia i relaksuje nasz układ nerwowy. To piękny przykład na to, jak zmysł węchu i natura łączą się w jednym, kojącym doświadczeniu.
