Co to są jednostki imperialne (imperialny system miar)?
W codziennym życiu większość z nas posługuje się dobrze znanymi jednostkami miary takimi jak metry, litry i kilogramy. Jednak jeszcze nie tak dawno – a w niektórych krajach do dziś – funkcjonuje równolegle inny system: brytyjski system miar i wag, znany na świecie jako jednostki imperialne (imperialny system miar). Czym są te jednostki i dlaczego różnią się od tego, co znamy z Europy kontynentalnej? Zapraszamy do lektury!
Pochodzenie i historia imperialnego systemu miar
System imperialny został oficjalnie wprowadzony w Wielkiej Brytanii w 1824 roku na mocy tzw. Imperial Weights and Measures Act. W rzeczywistości jednak jego korzenie sięgają znacznie wcześniej – do średniowiecznych systemów miar anglosaskich. System ten został rozpowszechniony na całym świecie przez brytyjskie imperium kolonialne. Dlatego też był, a miejscami wciąż jest, używany w wielu krajach dawnego Imperium Brytyjskiego, takich jak Australia, Kanada, Indie czy Nowa Zelandia.
Podstawowe jednostki imperialne
Imperialny system miar różni się od powszechnie stosowanego obecnie systemu metrycznego (MI/ SI), gdzie do pomiarów długości, wagi i objętości służą odpowiednio metry, kilogramy oraz litry. W systemie imperialnym natomiast stosuje się następujące podstawowe jednostki:
- Długość: mile, jardy, stopy, cale
- Masa (waga): funty (pounds), unce
- Objętość: galony, kwarty, pinta, uncje płynne
Dla przykładu, zamiast mierzyć odległość w kilometrach, w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych posługują się milami (mile), a masę często wyraża się w funtach (pounds). Z kolei ilość cieczy, np. piwa, wyrażana jest w pintach lub galonach, a nie w litrach.
Przykładowe przeliczniki jednostek imperialnych
- 1 mila (mile) = 1,609 kilometrów
- 1 jard (yard) = 0,914 metra
- 1 funt (pound) = 0,453 kilograma
- 1 galon imperialny = 4,546 litra
- 1 pinta imperialna = 0,568 litra (w Wielkiej Brytanii)
Warto podkreślić, że niektóre jednostki imperialne mają inną wartość w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Przykładowo, amerykański galon jest mniejszy od brytyjskiego, co czasem prowadzi do nieporozumień.
Zasięg stosowania: gdzie używa się imperialnych jednostek miary?
Obecnie większość państw świata, w tym niemal wszystkie byłe kolonie brytyjskie, przeszło na system metryczny. Jednak niektóre jednostki imperialne są nadal stosowane:
- Wielka Brytania: Nadal oficjalnie używa się mil i jardów w pomiarach odległości na drogach, pint przy zakupie mleka lub piwa oraz funtów do określania masy ciała.
- Stany Zjednoczone: Choć formalnie USA używa własnego systemu opierającego się na jednostkach imperialnych – tzw. United States customary units – są one niemal identyczne z brytyjskimi, ale z drobnymi różnicami (np. galon amerykański = 3,785 litra).
- Irlandia: Galony i pinty wciąż są powszechnie używane do określania objętości piwa i mleka.
- Australia, Indie, Kanada: Oficjalnie obowiązuje system metryczny, ale jednostki imperialne bywają używane nieoficjalnie (szczególnie przez osoby starsze).
Dlaczego system imperialny przetrwał tak długo?
Choć większość świata przyjęła system metryczny ze względu na jego prostotę i spójność, system imperialny wciąż trzyma się silnie w krajach anglosaskich z dwóch głównych powodów:
- Przyzwyczajenie społeczne: Kulturowe nawyki i codzienne stosowanie przez wiele pokoleń sprawiają, że zmiana systemu nie jest łatwa.
- Tradycja i tożsamość: Jednostki imperialne stały się częścią narodowej tradycji, np. brytyjska pinta piwa jest wręcz symbolem tamtejszej kultury pubowej.
Zalety i wady imperialnego systemu miar
- Zalety:
- Stanowią część kulturowej spuścizny i tradycji wielu krajów.
- Są powszechnie rozpoznawalne w krajach anglojęzycznych.
- Wady:
- Brak spójnego systemu dziesiętnego utrudnia przeliczanie jednostek.
- Mniejsze ustandaryzowanie i większa podatność na pomyłki przy międzynarodowej komunikacji (np. różne wartości galona w UK i USA).
- Mniej efektywny w naukowym i technicznym zastosowaniu w porównaniu z systemem metrycznym.
Podsumowanie
Co to są jednostki imperialne (imperialny system miar)? To brytyjski system miar i wag, używany głównie w przeszłości w krajach Imperium Brytyjskiego, bazujący na takich jednostkach jak mila, jard, funt czy galon. Choć ich stosowanie stopniowo zanika na rzecz systemu metrycznego, w niektórych krajach i dziedzinach nadal mają swoje miejsce – zarówno ze względów praktycznych, jak i kulturowych. Warto znać ich podstawy, zwłaszcza podróżując do krajów anglojęzycznych czy czytając anglojęzyczne źródła naukowe, techniczne lub historyczne.
