Co to jest osjanizm? Wyjaśnienie pojęcia, geneza i znaczenie
W historii literatury pojawiło się wiele nurtów i zjawisk, które inspirowały twórców na całym świecie. Jednym z nich jest osjanizm, czyli specyficzny klimat literacki i kulturowy, zapoczątkowany w drugiej połowie XVIII wieku. W niniejszym artykule odpowiadamy na pytanie: Co to jest osjanizm?, gdzie i kiedy się narodził, czym się charakteryzuje oraz jak wpłynął na rozwój literatury europejskiej.
Geneza osjanizmu – kim był Osjan i James Macpherson?
Początki osjanizmu sięgają lat 60. XVIII wieku. Wtedy to szkocki pisarz James Macpherson opublikował cykl utworów znany jako „Pieśni Osjana” (The Poems of Ossian). Autor twierdził, że przetłumaczył te dzieła z języka gaelickiego, a ich autorem miał być legendarny celtycki bard – Osjan (Ossian). Szybko okazało się jednak, że Macpherson sam napisał te utwory, inspirowany tradycyjną poezją szkocką i irlandzką, tworząc literacki falsyfikat.
Fakty i znaczenie
- „Pieśni Osjana” zostały początkowo przyjęte z wielkim entuzjazmem w Europie – czytano je m.in. w Niemczech, Francji, Polsce i Rosji.
- Mimo kontrowersji dotyczących autentyczności „Pieśni Osjana”, utwory Macphersona miały ogromny wpływ na romantyzm.
- Pojęcie osjanizmu narodziło się dzięki popularności tych dzieł i charakterystycznym cechom literackim, jakie wprowadziły do kultury europejskiej.
Co to jest osjanizm? – Charakterystyka nurtu
Osjanizmem nazywamy zespół tendencji literackich oraz specyficzny klimat kulturowo-geograficzny zapoczątkowany przez Jamesa Macphersona i jego „Pieśni Osjana”. Poniżej wymieniamy kluczowe cechy tego zjawiska:
Cechy osjanizmu
- Tajemniczość i melancholia: Utwory osjanistyczne cechuje nostalgiczny nastrój, smutek i zaduma nad losem bohaterów.
- Mistyka i przenikanie światów: Charakterystyczne jest przemieszanie świata żywych i umarłych; pojawiają się duchy, wizje oraz przeczucia.
- Kult przodków i bohaterów: Ważną rolę odgrywa pamięć o dawnych herosach, ich czyny stanowią wzorzec postępowania.
- Motyw nieskazitelnej przyrody: Akcja dzieje się w surowych, często dzikich i niezamieszkałych krajobrazach – górach, wrzosowiskach, nad jeziorami, co podkreśla związek człowieka z naturą.
- Samotność jednostki: Bohaterowie są często osamotnieni i wewnętrznie rozdarci.
- Uniwersalność uczuć: Osjanizm eksponuje tęsknotę, straty, miłość i odwieczne dążenie do nieosiągalnego szczęścia.
Osjanizm w Europie i Polsce
Choć „Pieśni Osjana” powstały w Anglii, osjanizm szybko zyskał popularność w całej Europie. Szczególnie silne oddziaływanie miał na twórców epoki romantyzmu. W Polsce osjanizm pojawił się między innymi w twórczości Adama Mickiewicza czy Seweryna Goszczyńskiego, gdzie obecne są typowe motywy tajemniczości, natury oraz kontaktu ze światem duchów.
Wpływ osjanizmu
- Był inspiracją dla romantyków, takich jak Goethe, Napoleon Bonaparte czy Mickiewicz.
- Dzieła osjanistyczne pobudzały wyobraźnię czytelników i twórców, stając się kontrapunktem dla klasycyzmu.
- Przyczynił się do wzrostu zainteresowania kulturą celtycką, legendami i folklorem.
Osjanizm w literaturze światowej i kulturze
W ujęciu międzynarodowym, osjanizm jawi się jako jeden z prekursorów nurtu romantycznego. Po angielsku zjawisko to określane jest jako Ossianism. Fascynacja światem ukazanym przez Osjana prowadziła do rozwoju tego, co dziś określamy jako kultysta natury i zainteresowanie duchowością folkloru. Fenomen „Pieśni Osjana” analizowali historycy literatury, badacze kultury oraz krytycy sztuki. Dziś osjanizm postrzegany jest jako unikalne ogniwo na drodze od oświecenia do romantyzmu.
Podsumowanie: znaczenie osjanizmu dzisiaj
Co to jest osjanizm? To nurt literacki, który narodził się dzięki literackiemu eksperymentowi Jamesa Macphersona i stał się ważną częścią kulturowego dziedzictwa Europy. Pomimo kontrowersyjnego pochodzenia, dzieła związane z osjanizmem pozostawiły trwały ślad w literaturze, inspirując kolejne pokolenia twórców do eksplorowania natury, duchowości i samotności. Tajemnicza, melancholijna atmosfera, mistycyzm oraz kult przodków czynią osjanizm pojęciem niezwykle interesującym zarówno dla badaczy, jak i miłośników literatury romantycznej.
