Co by się stało z człowiekiem, gdyby na chwilę znalazł się w próżni kosmicznej?
Próżnia kosmiczna od dawna budzi lęk i fascynację. Rozległa, niemal całkowicie pozbawiona materii przestrzeń wokół Ziemi i innych ciał niebieskich to środowisko wrogie każdej formie życia, jaką znamy. W science fiction często widzimy spektakularne sceny z ludźmi wyrzucanymi w kosmos, jednak jak wygląda to naprawdę? Sprawdźmy, co by się stało z człowiekiem, gdyby na chwilę znalazł się w próżni kosmicznej.
Czym właściwie jest próżnia kosmiczna?
Próżnia kosmiczna to obszar poza atmosferą Ziemi, gdzie ciśnienie atmosferyczne jest znikome. W praktyce oznacza to brak powietrza, ekstremalnie niskie ciśnienie, bardzo niską temperaturę oraz brak gazów, które mogłyby podtrzymywać oddychanie. W takich warunkach organizm człowieka nie jest w stanie funkcjonować bez odpowiedniej ochrony.
Chwila bez kombinezonu – co się dzieje z ciałem?
Wbrew niektórym filmowym wyobrażeniom pobyt człowieka w próżni nie oznacza natychmiastowej eksplozji ciała. Jednak nawet krótka ekspozycja wywołuje poważne i natychmiastowe skutki:
- Brak tlenu i utrata przytomności
Już po kilku sekundach w próżni kosmicznej, człowiek zaczyna odczuwać niedobór tlenu. Po 10-15 sekundach następuje utrata przytomności z powodu hipoksji, czyli niedotlenienia mózgu. To efekt braku ciśnienia, a co za tym idzie – zmniejszonej ilości tlenu rozpuszczonego we krwi. - Ekspansja gazów w ciele
W środku ciała znajdują się gazy – głównie w płucach i przewodzie pokarmowym. Nagły brak ciśnienia zewnętrznego powoduje, że gaz rozszerza się zgodnie z prawem Boyle’a. W przypadku oddychania lub próby krzyczenia podczas dekompresji, może dojść do pęknięcia płuc i poważnych obrażeń. - Wychłodzenie i odmrożenia
Wbrew pozorom człowiek nie zamarza natychmiast, ponieważ w kosmicznej próżni nie ma powietrza, które szybko odprowadzałoby ciepło. Utrata ciepła następuje głównie poprzez promieniowanie, więc wyziębienie jest stosunkowo powolne. - Wysuszenie błon śluzowych
Wilgoć obecna na skórze, oczach czy w ustach zaczyna natychmiast parować. Następuje uczucie suchości i obrzęk tkanek. - Odczucie bólu i szoku
Nagła ekspozycja powoduje ból, choć utrata przytomności następuje szybko. Osoba narażona na próżnię doświadcza dezorientacji, braku możliwości wdechu i silnego ucisku w klatce piersiowej. - Uszkodzenie tkanek przez dekompresję
Liczne naczynia włosowate, zwłaszcza w oczach, mogą pękać, powodując zaczerwienienie i obrzęk.
Jak długo można przeżyć w próżni kosmicznej?
Co by się stało z człowiekiem, gdyby na chwilę znalazł się w próżni kosmicznej? Ważne jest słowo „chwila”. Według badań NASA i licznych opracowań naukowych, człowiek jest w stanie przeżyć do około 90 sekund w próżni bez trwałych obrażeń, pod warunkiem natychmiastowego powrotu do bezpiecznego środowiska. Po 30 sekundach zaczynają się poważne zmiany w organizmie, jednak śmierć nie przychodzi natychmiast. Największe zagrożenie to niedotlenienie mózgu, które prowadzi do uszkodzeń po około 2-3 minutach.
Dlaczego filmy przesadzają?
W filmach często pokazuje się natychmiastową eksplozję krwi lub zamarzanie na kość. W rzeczywistości ciało człowieka jest wystarczająco wytrzymałe, by nie eksplodować. Skóra oraz inne tkanki stanowią dobrą barierę i pozwalają przez kilka chwil „wytrzymać” w ekstremalnych warunkach.
Czy można przeżyć przypadkową ekspozycję na próżnię?
Tak, ale tylko jeśli trwa ona bardzo krótko i pomoc nadejdzie natychmiast. Kilka przypadków w historii lotów kosmicznych, zwłaszcza podczas misji orbitalnych i testów, pokazuje, że ekspozycja trwająca kilka-kilkanaście sekund, choć bardzo niebezpieczna, nie musi kończyć się śmiercią, jeśli natychmiast przywrócone zostaną odpowiednie warunki.
Podsumowanie
- Próżnia kosmiczna oznacza brak tlenu, ekstremalnie niskie ciśnienie i temperaturę.
- Ludzki organizm nie jest do tego przystosowany – po kilku sekundach następuje utrata przytomności, a każda minuta grozi poważnymi uszkodzeniami lub śmiercią.
- Nie dochodzi do natychmiastowej eksplozji ciała. Skóra i tkanki wytrzymują różnice ciśnień przez krótki czas.
- Błyskawiczna pomoc jest niezbędna, aby uniknąć trwałych uszkodzeń po ekspozycji na próżnię.
